Gadu, gadu - czyli o rozwoju mowy słów kilka

Dziś o gadaniu słów kilka:) Trochę teoretycznego podłoża (przebrnijcie - absolutna pigułka), trochę o Majkowym mówieniu i kilka sprawdzonych sposobów na stymulowanie rozwoju mowy dziecka. 

CZTERY PODSTAWOWE ETAPY ROZWOJU MOWY (Leon Kaczmarek)

1. OKRES MELODII (0-1)

Krzyk noworodka tuż po narodzinach jest momentem zaczerpnięcia pierwszego oddechu i to właśnie za jego
i płaczu pomocą - komunikuje się ono z otoczeniem. Ok. 7-8 miesiąca życia niemowlę dostrzega, że wskutek jego krzyku może osiągnąć dany cel - ma to dla kształtowania mowy ogromne znaczenie.

Około 2 miesiąca niemowlę zaczyna głużyć. Głużenie to zróżnicowane i przypadkowe dźwięki, zwłaszcza gardłowe, tylnojęzykowe, takie jak agu, gli, kli, tli, ebw, bwe, a także wibrujący dźwięk przypominający r. Głużenie nie ma funkcji komunikacyjnej i szybko zanika wraz z pojawieniem się następnego etapu rozwoju mowy, którym jest gaworzenie, pojawić się może ok. 6 miesiąca życia. Dziecko zaczyna powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia. Jest to duży krok na drodze rozwoju mowy. Wielką radość sprawia powtarzanie szeregu sylab: ma-ma... ba-ba.... ta-ta.... la-la. Sylaby te nie mają jeszcze dla dziecka konkretnego znaczenia. Gaworzenie dostarcza dziecku nowych wrażeń słuchowych, dzięki którym przekonuje się, że odpowiednie ułożenie narządów mowy powoduje wydawanie odpowiednich dźwięków.

2. OKRES WYRAZU (1-2)

W tym okresie dziecko zaczyna powtarzać wyrazy samorzutnie lub za zachętą opiekunów. W wieku 14-15 miesięcy niemowlę coraz częściej zaczyna nazywać przedmioty. W wieku 18 miesięcy zaczyna samodzielnie pracować nad poszerzaniem słownika czynnego. Wszystkie wypowiedzi dziecka w tym okresie są jednowyrazowe, przeważają rzeczowniki i czasowniki. 

Burzliwy rozwój ruchowy dziecka w tym czasie pozwala na intensywne poznawanie otaczającego świata, nazywanie interesujących go przedmiotów i odkrywanie ich cech. Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć (mówimy wówczas o słowniku biernym). 

Artykulacja głosek w poszczególnych wyrazach jest tylko zbliżona do normalnej. Charakterystyczną cechą wymowy dziecka w tym okresie jest upraszczanie budowy słów przez np. określanie nazwy wyrazu jego pierwszą lub ostatnią sylabą (np. daj - da, jeszcze- esce, pomidor-midol).

3. OKRES ZDANIA (2-3)

Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch lub trzech wyrazów
i stopniowo przechodzą w dłuższe wypowiedzi. Ze względu na małą sprawność narządów artykulacyjnych głoski nie zawsze są pełnowartościowe, zwłaszcza w trudniejszych zestawieniach bywają zastępowane głoskami łatwiejszymi. Mowa dziecka staje się zrozumiała już nie tylko dla najbliższego otoczenia.

4. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (3-7)

Dziecko w wieku ok. trzech lat posiada mowę już w zasadzie ukształtowaną. Do połowy tego okresu dzieci zaczynają zdobywać umiejętności poprawnej artykulacji. W wieku ok. 6 lat wszystkie głoski powinny być już artykułowane w sposób prawidłowy.

Maja to bardzo mądre dziecko (tak wiem, każda mama powie tak o swoim) - rozumie to co do niej mówimy, wykonuje czynności, o które ją prosimy. Potrafi przy użyciu pojedynczych słów powiedzieć o co jej chodzi
(a nie, że krzyk i zgrzytanie zębów). Ma świetną pamięć wzrokową, dwie ulice dalej pozna, że idziemy po bułki, że jedziemy do babci itp.

Jest mistrzem tworzenia zdrobnień mówiąc do nas:

• Mama - mamiś, mamiśko, mamuś, mamka, itp.
• Tata - tatuś, tatko, tatiś itp.
• Babcia - babiś, babisiu, babiko itp.
• Dziadziuś - dziadzia, dziadziś
• Ciocia- Ciociu
• Zosia - Źiosio
• imiona - Ania, Jula, Aga, Maja, Balu/Baluś (pies mojego kuzyna)
• Bolo i Lolo
• Minio, Miniuś - miś 

Mówi o jedzeniu:

• Jajo,jajka
• Mleko (widząc zarówno swoją butelkę, jak i kartonik z mlekiem)
• Buła (bułka)
• Szynka
• Ses (ser)
• Mienso (mięso)
• Kule (kulki nesquik)
• Piciu (widząc bidon, butelkę, szklankę itp)
• Kawa (widząc mój kubek jak i opakowanie z kawą)
• Banan
• Malinka
• Ogór
• Mniam mniam (kiedy jej smakuje lub kiedy chce coś zjeść)

Nazywa swoją garderobę:

• Gatki (spodnie)
• But
• Czapka (kurtka, bluza)

Nazywa części ciała:

• oko
• nog (noga)
• Inne wskazuje

Mówi również:

• Drzwi
• Miska
• Bałagan 
• Dzieci
• Trzy, sześć
• Lampa
• Anioł
• Koło (takie narysowane i takie samochodowe)
• Auto
• Gumka (do włosów, spinka)
• Kartka
• Pisiu - (długopis)
• Dom (gdy widzi nasz blok lub gdy chce już wracać ze spaceru)
• Kwiatki
• Balon
• Pani (na kobietę) i Pan (na mężczyznę)

Nazywa zwierzęta:

• Muf - mucha
• Małpka
• Baluś (tak mówi na wszystkie napotkane psy-imię psa kuzyna)

oraz prezentuje odgłosy:

• Psa, kota, krowy, gąski, kaczki, kury, ptaszka, konia, kozy, małpki, lwa, sowy, myszki, pszczoły
• Środków komunikacji: ciuchcia, samochód

Nazywa czynności:

• Piciu piciu (gdy pije)
• Mniam mniam (gdy je)
• Lala (gdy śpiewa)
• Daj (gdy chce coś dostać)
• Go go (gdy idzie)
• Hopa (gdy skacze, gdy chce na ręce)
• Aaaa (gdy chce spać)
• Myju myju (gdy myje ręce)
• Bum bum (gdy jedzie)
• Siedź (gdy siedzi)
• Bam (gdy się przewróci)
• Ziazio (gdy się uderzy lub gdy ma rankę)
• Wieje  (gdy jest chłodno na spacerze)
• Halo (gdy chce zwrócić naszą uwagę lub gdy rozmawia przez telefon)
• Niu niu (gdy mamy czegoś nie robić)
• Ni ma (gdy coś jej się skończy lub gdy się chowa)
• Ciap ciap (gdy się kąpie)
• Bajka (gdy chce bym jej włączyła bajkę)
• Psik (gdy ktoś kichnie)
• Siukam (gdy czegoś szuka)

Używa zwrotów:

• Łał (gdy ją coś zaskoczy, gdy widzi coś dużego)
• To (gdy wskazuje na coś)
• Taki (gdy trafimy, jaką rzecz chce dostać)
• Coś (gdy nie wie jak nazwać np. co chcesz? "Coś" :)
• Tak oraz Nie (kiedyś wkradło jej się do słownika słówko "no", to była śmieszna/nieśmieszna sytuacja, bo jak zareagować gdy dziecko na pytania odpowiada: "Jesteś głodna? - no! Lubisz jeść zupkę? - no! Jesteś zmęczona? - no! Oduczaliśmy dobre kilka dni, ciągle poprawiając.)

Kilka rad jak stymulować rozwój mowy dziecka:

1. Mów do dziecka poprawnie! Gdy mówisz zbyt często pieszczotliwie, zdrobniale to dajesz mu złe wzorce. Dziecko uczy się mowy od Ciebie i jeśli będziesz mu mówić, że robi papu/ papusia kanapkę zamiast "Kuba je kanapkę" - to ono w przyszłości będzie musiało wykonać dwa razy więcej pracy, by się uczyć języka od nowa.
2. Wykorzystuj codzienne czynności związane z pielęgnacją, ubieraniem, karmieniem, spacerowaniem. Opisuj co robisz, czego używasz - za pomocą krótkich wypowiedzi. (Mama je, Kotek pije, Kanapka leży). Nazywaj przedmioty, często proś dziecko o powtórzenie. Nie zrażaj się tym, że nie robi tego prawidłowo, niech mówi po swojemu, w końcu mu się uda! Czasami jak Maja nie ma ochoty na powtarzanki to ma na mnie śmieszny sposób: gdy mówię: "To jest krem. Powtórz <krem>, to czasami się wstydzi i mówi "Mama niu niu" ;)
3. Rozwijaj podstawowe słownictwo obejmujące nazwy przedmiotów codziennego użytku, jedzenia, ubrań, zabawek, bliskich dziecku zwierząt, nazwy podstawowych czynności.
4. Śpiewaj dziecku piosenki. Wymyślaj ich teksty - proste, bliskie dziecku. Nie ważne, że nie jesteś Whitney Houston, dla dziecka istotne jest, że to jego Mama/ Tata śpiewa i chętnie tego słucha. Ja Mai śpiewam bardzo często, a do snu to już obowiązkowo. Jak nie nucę to zaraz zwraca mi uwagę "Mama! lala". Nasz repertuar jest iście BożoNarodzeniowy, bo przecież kolędy są idealne do usypiania "Luli luli laj, moje dzieciąteczko" ;)
5. Włączaj dziecku piosenki. My jesteśmy na etapie "dzieci lala" - czyli Arka Noego jest idealna do śpiewania i tańczenia.
6. Czytaj dziecku książeczki, rozmawiajcie na temat ilustracji. O tym jak pracujemy z obrazkiem pisałam tutaj. Opisuj poszczególne elementy, nazywaj, poproś o powtórzenie.
7. Jeśli chcesz, by dziecko np. zamiast krzyczeć powiedziało "daj", to przypominaj mu o tym słowie przy każdej możliwej ku temu okazji. Bądź konsekwentna! Gdy usłyszysz słowo - wtedy dajesz.
8. Trenuj zwroty grzecznościowe i sama ich używaj! Nasza Maja na znak wdzięczności - kiwa głową potakująco.

A może ktoś podzieli się swoimi sposobami na poszerzanie słownika swojego dziecka? 

Pozdrawiam!